Op een zomerse vrijdagavond lopen we binnen bij Café Wilhelmina, in de Zjwamer gemeenschap beter bekend als “Thijs en Wilma”. Thijs zit al klaar met aantekeningen om ons te woord te staan, Wilma komt er enthousiast bij zitten. We voelen ons, zoals altijd, meteen welkom en een boeiend gesprek ontstaat: over heden, verleden en toekomst.

Terug in de tijd

Het is 1948 als Café Wilhelmina haar huidige naam krijgt. Het café is dus niet naar Wilma vernoemd zoals je wellicht zou denken. Nee, 1948 is het jaar van het 50-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Dat het biljart dat in het midden van het café staat ook het merk Wilhelmina draagt berust puur op toeval, aldus Thijs (68). Het is de tijd dat Swalmen nog 27 cafés kent, een tijd dat het sociale leven zich grotendeels in de kroeg afspeelt: het café als huiskamer van de gemeenschap. Daarover later meer.

Heel vroeger, toen het café haar deuren opende omstreeks 1870, lag de ingang niet aan de kant van de Rijksweg maar aan de kant van de Kroppestraat (toen nog genaamd Veestraat). De Rijksweg was er toen nog niet, het verkeer (vaak paard en wagen) vanuit Roermond naar Reuver liep via het huidige centrum.

In 1948 werd het café geëxploiteerd door de familie Vondenhof, die er dat jaar dus de naam Café Wilhelmina aan hebben gegeven.

De jonge Thijs en Wilma aan het roer

Enkele jaren later komt Wilma als jong meisje met haar ouders in Swalmen wonen. In oktober 1963 worden de ouders van Wilma, Daan en Lies Koelen, de nieuwe uitbaters van het café. Ruim tien jaar later willen de ouders van Wilma het stokje overdragen aan de volgende generatie. Wilma’s broers willen niet, Wilma is echter bereid om het te proberen. Maar alleen samen met Thijs. “Een meisje van 19 achter het buffet? Gelukkig was Thijs er om er samen met mij de schouders onder te zetten. Wel na enig aandringen van mijn vader. We dachten: ‘We gaan het maar eens een jaartje proberen’,” vertelt Wilma (65).

Op 1 januari 1975 nemen Thijs en Wilma de leiding van het café dan ook officieel over. Thijs is op dat moment 22 jaar oud. Hij heeft dan al een aantal jaren werkervaring opgedaan en is ook al in “dienst’’ geweest bij Defensie. Helemaal vertrouwen doet Thijs het echter niet, de eerste drie maanden werkt hij ernaast. Al snel worden de 42,5 uur per week werken in de bouw, naast het ’s avonds werken in het café, hem te veel: Thijs kiest definitief voor zijn plek achter het buffet.

In het begin moest Thijs zich naar de stamgasten toe bewijzen. Bewijzen dat ook hij hun kastelein was. Ze maakte het hem niet gemakkelijk, maar hij doorstond de proef en won hun vertrouwen. En dat is nooit meer veranderd. Vanaf dat moment was Thijs, als jongeman, dé kastelein van café Wilhelmina.

Toen ze in 1975 begonnen bestond er nog een “zwarte lijst”. In die tijd werd het loon vaak nog per week uitbetaald en kregen de “kostwinners” dan op vrijdagmiddag de welverdiende guldens in een loonzakje mee. “Als genoegdoening voor het harde werken werd er dan weleens meer uit het zakje aan de drank besteed dan verantwoord was. Dan was het vaak ook de taak van de kastelein en kasteleinsvrouw om toe te zien dat er verantwoord met geld om werd gegaan,” vertellen Thijs en Wilma. “Het was ook de tijd dat iedereen in Swalmen elkaar nog kende en er ook onderling sociale controle was. Het waren bruisende en boeiende tijden, maar zo heeft iedere tijdspanne zijn hoogte- én dieptepunten gekend.”

Nostalgisch pand

Het café wordt van binnen gekenmerkt door het oud-bruine interieur met veel muurschilderingen, fotolijsten, vaantjes, medailles en plakkaten. Als je om je heen kijkt, zie en voel je de nostalgie. Of zoals Thijs en Wilma het noemen: “’t is mesjiens waal ein bietje gedateerd’’. In de loop der jaren hebben ze weleens de kans gehad om het pand te kopen, maar ze hebben er uiteindelijk voor gekozen om dit niet te doen. Terugblikkend geven ze aan dat het kopen van het pand voor- en nadelen had gehad. Grote investeringen zijn wellicht uitgebleven, maar de band met de pandeigenaren is altijd goed geweest. “Over en weer is er altijd een goede samenwerking geweest,” wordt ons verzekerd.

Relatief modern tussen alle nostalgische voorwerpen aan de muur is de geluidsinstallatie. Er heeft altijd muziek gezeten in het café, dat is zeker. Thijs en Wilma herinneren zich de tijd van de bandrecorders nog heel goed. Thijs was vaak weken van tevoren bezig om muziekbanden samen te stellen voor feestjes als de Swalmer kermis. Maar ook het kwartje in de jukebox, het omdraaien van de cassettebandjes en – vele jaren later – het afspelen van een verzoeknummer met één klik op de muis heeft altijd voor een goede sfeer gezorgd tijdens feestjes en uitgaansavonden. Tijden veranderen, maar of de muziek er ook beter op geworden is vragen we ons met z’n allen af?

Veranderende functie

Gedurende de jaren heeft de Swalmer gemeenschap er altijd voor gezorgd dat het café door de vele feestjes, koffietafels, recepties, verenigingsactiviteiten de tand des tijds heeft doorstaan. Maar Thijs en Wilma hebben in de jaren ook veel zien veranderen. “De tijden dat er iedere avond vaste klanten hun pilsje kwamen drinken zijn voorbij. Het café is geen huiskamer meer. Het algehele rookverbod en later ook het drankverbod voor jongeren onder de 18 jaar heeft dit effect de laatste jaren alleen maar versterkt.”

Voor sommige klanten was het café ook een plek om hun privéleven met de kastelein en kasteleinsvrouw te delen. Soms zaten Thijs en Wilma tot diep in de nacht met een klant aan het buffet. “Een vertrouwensband opbouwen met klanten was mooi, ze lieten ons in principe toe in hun leven.’’ Het gezegde horen, zien en zwijgen was dan ook geen uitzondering, maar een vanzelfsprekendheid.

Terugblikkend concludeert Thijs dat alle generaties zich in het café onderling altijd goed hebben samengepakt; jong en oud konden goed een pilsje drinken met elkaar.

Vele verenigingen en organisaties hebben in de loop der jaren hun thuisfront hier gehad. Thijs spiekt even in zijn aantekeningen en lepelt er willekeurig zo een aantal op: de biljartclub, de voetbalclub, Stichting Swalmen-Marktredwitz, de spaarkas, seniorenvereniging Swalmen, KVW, Stichting Swalmen-Nepomuk, de volley- en tennisclub, de zaalvoetbalvereniging, zondagmorgen fietsclub, zaterdagveteranen voetbal… “En nog vele anderen Swalmer verenigingen die maandelijkse vergaderingen en bijeenkomsten hadden in ons café,” vult Wilma aan.

Mooie herinneringen bewaren ze bijvoorbeeld aan al die jaren dat de Swalmer voetbalclub het Internationaal A Tournooi Swalmen organiseerde. Uit alle windstreken van Europa kwamen amateurvoetballers op bezoek in hun café. Duitse en Zwitserse teams bleven zelfs logeren. “Dan lag de hele bovenetage vol met voetballers,” lacht Wilma. “En Hongaren namen de pils mee naar de wc, bang dat hun teamgenoten hun glas zouden leegdrinken!”

Terug naar het heden

Terug naar 2021, het laatste jaar van Thijs en Wilma als uitbaters van café Wilhelmina. Wanneer ze op 31 december aanstaande voor de laatste keer de sleutel omdraaien zijn ze op de kop af 47 jaar uitbater geweest van het café.

Al deze jaren hebben ze veel hulp en ondersteuning gehad van vaste krachten als Germie, Ed, Francine, Bart, Roy, Inge en vele anderen die vaak al tientallen jaren uithielpen als het weer eens afgeladen vol was tijdens de vasteloavindj en de Zjwamer kirmes. “En zeker niet te vergeten onze dochter Lieke, die het gevoel voor de horeca al snel te pakken had en tijdens feesten haar creativiteit op allerlei gebied ten toon kon spreiden.”

Veel dingen zijn veranderd in de loop der jaren — één ding echter niet: er wordt al die tijd al Gulpener bier getapt. Het bier uit Zuid-Limburg dat ooit zo populair was onder de koempels.

Gaan ze het missen? “Ach, ‘t is good zo.” De coronatijd heeft ook andere perspectieven geboden. Natuurlijk zal het een bijzonder gevoel geven als ze de cafédeuren straks voor de laatste keer achter zich dichttrekken. Maar er zijn ook zaken om naar uit te kijken. Hun nieuw op te leveren levensloopbestendige woning iets verderop, bijvoorbeeld. Want Thijs en Wilma gaan gelukkig voor Swalmen niet verloren — en Swalmen niet voor hen.

Als we Thijs en Wilma vragen wat Swalmen aan hen gaat missen blijft het even stil. De bescheidenheid siert hen, maar voor ons is het volstrekt helder: uit eigen ervaringen en verhalen wordt duidelijk dat “Thijs en Wilma” decennialang als de hoeskamer van Zjwame heeft gefungeerd. Klanten konden er hun ei kwijt, er zijn talloze feestjes en recepties gevierd en op koffietafels is met een lach en traan gesproken over verloren dierbaren. Er zijn meerdere generaties Zjwamer luuj (en van ver buiten Swalmen) welkom geheten in de Zjwamer hoeskamer van Thijs en Wilma.

Hebben ze nog een wens? “Jao, veur wille neet mit ein sjtil tróm vertrèkke.” Ze willen op een goede wijze afscheid nemen van de vele verenigingen en stamgasten die al die jaren over de vloer zijn gekomen. Hopelijk staan de coronamaatregelen dit toe; een groot tentfeest zoals bij het 25-jarig jubileum zit er niet meer in. “Maar zomaar vertrèkke? Det neet!”

We sluiten de avond af met een Gulpener pilske en bedanken Thijs en Wilma hartelijk voor de gastvrijheid, de openheid en de mogelijkheid om met samen met hen terug te blikken op een uniek stukje Swalmer historie. “Maak d’r veural neet meer van es ’t is”, wordt ons nog meegegeven als we de deur uitlopen. Opnieuw siert de bescheidenheid deze twee bijzondere mensen die gedurende bijna een halve eeuw veel voor de Swalmer gemeenschap hebben betekend.

Thijs en Wilma namens (ich bön) Zjwame: alvas bedank veur alles!